Als we wakker worden uit deze crisis, zal ons onderwijs meer blended zijn dan ooit. Dat is geen futuristische voorspelling, wel een realistische inschatting. Uiteraard zullen we terug vrijer en bewuster de balans tussen face-to-face en online lesgeven kunnen kiezen (oef). Maar wat een gemiste kans als we de ervaringen die we nu noodgedwongen op grote schaal opdoen, opbergen en terugkeren naar business as usual (gesteld dat dit weinig digitaals omvat). Dan kieperen we al het goede, het creatieve, het effectieve, het verbindende, het motiverende, het efficiënte… dat nu ontstaat in de vuilbak. Zonde. Evengoed is het onwenselijk om blind mee te stappen in een verhaal van het nieuw digitaal normaal. Experten waarschuwen terecht voor de gevolgen van te ondoordacht experimenteergedrag en beklemtonen de essentie van effectief afstandsonderwijs: effectieve didactiek, toegang tot technologie, interactiemogelijkheden, sturen op zelfsturing en doelgericht ipv toolgericht onderwijs.
Wat als de wijsheid ertussen ligt? Dat er een wenselijke plek is voor ons onderwijs tussen business als usual en het nieuwe digitaal normaal. Daar waar we slimme blended combinaties maken van digitale efficiënte en de kracht van nabijheid tijdens face-to-face momenten.
Met slimme blended combinaties bedoelen we studentgericht onderwijs met een hybride vorm van leren waarin het lesgeven mét en zonder het gebruik van ICT gericht is op het bieden van een uitdagende, uitnodigende en ondersteunende leerervaring voor de student (Lees hier Barend Last over blended learning). Met afstandsonderwijs bedoelen we letterlijk ‘onderwijs dat in principe 100% op afstand plaats vindt’. Cruciaal daarbij:
- Afstandsonderwijs hoeft niet digitaal te zijn. Zéker als we virusvrij zijn en in authentieke settings – op een werkplek – kunnen leren en evalueren. Verder is er ook niks mis met boeken als cursusmateriaal, gewoon bellen (in plaats van videocalls houden), on site (bv. in een bedrijf) les volgen of regionaal studenten samenbrengen in lerende netwerken.
- Barend Last wijst er hier terecht op dat een fysieke campus (‘sticky campus’) helpt om studenten (zeker eerstejaars) persoonlijke aandacht te geven, te zorgen voor een ‘community of learners’ en in te zetten op engagement, verbinding en persoonlijke groei.
Kortom: sociale, informele activiteiten zorgen ervoor dat hoger onderwijs niet louter kwalificeert, maar ook bijdraagt aan socialisatie en persoonsontwikkeling, cfr. de functies van onderwijs van Biesta. Gezien studenten elkaar online niet toevallig tegen het lijf lopen, is het de kunst om ook bewust groepsvorming en verbinding bewust te faciliteren.
De toekomst is dus een kwestie van slim blended leren. Enig optimisme is hierbij op z’n plaats. En wel hierom:
- iedereen heeft de sprong in het diepe gewaagd en heeft nu voeling met de afwegingen die je moet maken bij online onderwijs (synchroon-asynchroon, 1-op-1 of in groep, …).
- in de praktijk houden de meeste Vlaamse leerkrachten en docenten al jaar en dag nuchter en pragmatisch het midden. Dus ook nu mogen we erop vertrouwen: ons collectief gezond verstand doet ons post corona ergens landen tussen full force digitaal en old school analoog.
- ook voor maart 2020 bestond er afstandsonderwijs. Op kleinere schaal, geleidelijker en doordachter ingevoerd. Uit die ervaringen valt minstens evenveel te leren.
- er is nog nooit zo massaal, zo toegankelijk en zo degelijk geschreven over digitale didactiek. Wie die inspiratie vertaalt naar de praktijk, kan niet anders dan het goed doen.
- binnenkort mogen we terug afspreken. Beperkt, weliswaar, onder strikte voorwaarden. En toch: écht oogcontact is goud waard.
Naast optimisme, is kritische zin op z’n plaats. Wat we nu doen, is emergency remote teaching.
We bouwen online koterij aan ons huis dat gebouwd is op offline fundamenten. Hoe goedbedoeld ook, het blijft koterij.
Tot daar de kritiek. Gelukkig kunnen we afstands- of blended onderwijs ook vanaf nul opbouwen, of op zijn minst stevig verbouwen aan ons bestaand huis.
We lichten deze voorwaarden verder toe.
- Voorwaarde: we zijn bereid en capabel om fundamenteel lessen te trekken uit deze periode. Gewoon ‘doen’ volstaat niet. Om tot leren te komen, moet je tijdens of na de actie stilstaan, terugblikken, nadenken, evalueren en bijsturen. Dat is hoe ‘reflectie-in-actie’ leidt tot kwaliteitsontwikkeling. Wacht niet om het leren te capteren. Zo konden we alvast leren van leraren in Azië. Food for thought voor docenten én (hoge)scholen en universiteiten die willen leren, vind je hier. Onderaan deze blog vind je een mooi overzicht en pertinente vragen om onze inspanningen in het kader van corona onderwijs te evalueren.
- Voorwaarde: we ontwerpen afstands- of blended onderwijs op een procesmatige manier, als volwaardige vorm van onderwijs, met een eigen DNA, een eigen ambitie, bestaansreden, visie, doelpubliek, aanpak, …En dus wegen we stap-voor-stap en in samenhang af hoe we alle ontwerpvariabelen vormgeven, en wat daarvoor nodig is. Cruciaal hierbij is de vraag hoe digitaal het DNA van ons onderwijs is. Die vraag bepaalt in grote mate hoe ons onderwijsontwerp eruit ziet. Gaande van 100% online tot 100% face-to-face (ondersteund door technologie) of iets daartussen (blended met 20 tot 60% face-to-face contacttijd veelal voor het trainen van vaardigheden of evaluatiemomenten). Net omdat ons onderwijs hoogstens op blended formules is ontworpen, hollen we dezer dagen achter de realiteit aan.
Mooi overzicht van ontwerpvariabelen om (online) leren te ontwerpen:
Secundaire bron: The difference between emergency remote teaching and online learning. - Voorwaarde: we stemmen de organisatie van onze (hoge)school of universiteit af op blended- of afstandsonderwijs. Onze visie, onze manier van samenwerken, onze infrastructuur, ons leiderschap, onze cultuur, onze systemen en procedures, … doen ertoe. Kortom: ons gehele schoolorganisatie is afgestemd op afstands- of blended onderwijs. De meeste content in het licht van ‘corona onderwijs’ focust op digitale didactiek. Terecht.
Het blended of ‘op afstand’ vormgeven van je vak doet de waterlijn zakken: elke oneffenheid in je didactische aanpak wordt zichtbaar omdat het digitale ontwerp van je leerpad, lessen, taak, … van bij de start open en bloot op tafel ligt. En toch volstaat didactisch meesterschap niet. De impact van secundaire processen (schoolorganisatie) op het primair proces van een school (leren en lesgeven), wordt onderschat.
We formuleren hieronder vijftien aanbevelingen die we gedeeltelijk verder uitwerken in latere blogs. De aanbevelingen zijn gebaseerd op onze ervaring als universitair docent en als Schoolmaker – met de e-course Leren Differentiëren en het begeleiden van de bachelor bacheloropleiding Sport- en cultuurmanagement in afstandsonderwijs van Thomas More Kempen Campus Turnhout.
Het zijn handvatten bedoeld voor hogescholen en universiteiten die
- zich met hun opleidingsaanbod willen richten op studenten met een ‘afstandsprofiel’.
- willen schakelen van geïmproviseerd online lesgeven naar een volwaardige blended- of afstandsopleiding.
Noot
|
Interesse in ons aanbod over blended- of afstandsonderwijs? Bekijk hier ons aanbod voor docenten. Met ons ‘Klaar voor het najaar’ aanbod helpen we jou om een plan van aanpak op te stellen voor de diverse scenario’s van blended hoger onderwijs.
Deze blog maakt onderdeel uit van de reeks Leren op afstand: lessons learned. Met dit aanbod over Slim, efficiënt en aangenaam blended lesgeven vertalen we de aanbevelingen uit deze blog naar de praktijk. Meer info? Mail naar saskia@schoolmakers.be
Inspiratiebronnen
Afstandsonderwijs hoeft niet digitaal te zijn.
Asynchroon en synchroon digitaal lesgeven: zo zie je het bos door de bomen.
This is not the time for large-scale educational experiments.
Toolgericht of doelgericht? Drie wijze didactische lessen voor afstandsonderwijs.
Vijf conclusies over effectief onderwijs (van Education Endowment Foundation)
Wijze lessen. Twaalf bouwstenen voor effectieve didactiek versterkt met leertechnologie.
Online leren. Geen weg meer terug?
Hoeveel lerenden beschikken niet over een eigen apparaat voor online leren?
Schools in Europe are closing. Here is what we can learn from teachers in Asia.
The difference between emergency remote teaching and online learning.
Zelfsturing op afstand: acht tips
Lerende leraren. Lerende scholen. Vijf lessen over leren in coronatijden.
Hoger onderwijs in de 1,5m samenleving: didactische scenario’s voor 1 september
Blended learning: een label als belemmering.
Het belang van school voor ‘kwalificatie’ en ‘menswording’. Een boeiend gesprek.
Keuzes maken ten aanzien van didactische scenario’s voor fase drie van het ‘corona-onderwijs’.
Baeyens, T. (2019). Blended learning. De toekomst is digitaal. Brussel: Politeia.
Getuigenis: je moet er echt tijd voor maken.
Getuigenis: overdag op de fiets, ‘s avonds op de laptop